Tekst en beeld: Ad Kolen
De herfst is de tijd van vallende bladeren, trekkende vogels en paddenstoelen. Wat vogeltrek en het verschijnen van paddenstoelen betreft liggen de pieken in de herfst. Maar ook tijdens flinke delen van de rest van het jaar zijn er vogels onderweg naar hun broed- of overwinteringsgebied. Ook paddenstoelen zijn in andere delen van het jaar te vinden. Dicht bij Tilburg-Noord, De Brand bij Udenhout, rook ik al in juli een grote stinkzwam. Afgaande op de doordringende aasgeur was deze fraaie paddenstoel gauw gevonden.
Stinkzwammen behoren tot een groep paddenstoelen die uitblinken door prachtige vormen en soms schitterende kleuren. Stinkzwammen hebben verder gemeen dat ze hun sporen door insecten, meest aasvliegen, laten verspreiden. De olijfgroene sporenmassa blijft aan de poten kleven of komt via de poepjes op allerlei plaatsen terecht.
Onverklaarbare zaken werden in het verleden vaak aan hekserij of duivelse praktijken toegeschreven. Duivelseieren werden dan ook als produkten van de duivel gezien. Alle stinkzwammen komen uit duivelseieren. Duivelseieren zijn wit tot grijzig bij sommige soorten. Vlezig aan de buitenkant en gelatineus daaronder. Gesloten duivelseieren zijn nog reukloos. Die van de grote stinkzwam zijn zelfs te eten. Gepeld, gekruid met peper en zout, gepaneerd en in olijfolie gebakken smaken ze een beetje aards met een vleugje radijs.
Duivelseieren zijn aan de onderzijde verbonden met myceliumstrengen. Hyfen (schimmeldraden) vormen het mycelium, de zwamvlok, de eigenlijke schimmel of zwam. De paddenstoelen zijn de vruchtlichamen.
De vrij bekende grote stinkzwam komt het meest voor in onze omgeving. Uit het duivelsei komt in enkele uren een witte, holle mazige steel (10-25 cm.) te voorschijn. De klokvormige hoed is bedekt met een dikke laag sporen, donker olijfgroen. De laag kan in korte tijd verdwenen zijn en de witte hoed zichtbaar geworden. Van het duivelsei veronderstelde men vroeger dat het werkte als een liefdeslust opwekkend middel, waarschijnlijk in associatie met de fallusvorm van de zwam.
In ons land komen 9 soorten stinkzwammen voor. Meer dan de helft is niet inheems en zeldzaam. De kleine stinkzwam en ook de roze stinkzwam zijn van hier en komen voor in De Brand en de Dongevallei. Deze hebben dezelfde vorm als de grote stinkzwam, maar zijn veel kleiner. De steel van de roze stinkzwam is wit met roze, de kleine heeft een steel met wit en oranje.
De Duinstinkzwam komt, zoals de naam zegt alleen in de duinen voor, in Nederland tenminste. Het duivelsei van deze soort is roze tot lila. In het midden van Europa is het een meer algemene verschijning, ook buiten de duinen.
De overige hier voorkomende stinkzwammen zijn exoten met fantastische namen: gesluierde dame, spitse stinkzwam, traliestinkzwam, sterkopstinkzwam en een hele mooie, de inktviszwam.
De inktviszwam is landelijk vrij zeldzaam maar plaatselijk, in onze omgeving, al jaren te zien.
De groeiplaats herkennen, de geur opmerken zijn prachtige ervaringen na verschillende waarnemingen. Inktviszwammen groeien vaak onder populieren met een niet te intensieve ondergroei. Na het stoppen van begrazing met schapen, op een bekend perceel, namen de aantallen af. De grassen en andere planten overheersen nu. Op een plek in de buurt met veel strooisel namen de aantallen echter fors toe. Het is een bijzondere paddenstoel waarvan het aantal armen of liever ’tentakels’ bij een inktvis, varieert van 4 tot 7 stuks. De geur wijkt ook af van de andere stinkzwammen. Stinkzwammen ruiken allemaal verschillend. De grote stinkzwam en de inktviszwam zijn echte stinkers. Ze verschillen wel duidelijk van elkaar. De kleine stinkzwam en de roze stinkzwam zijn milder. Ze hebben meer een sterke geur, dan dat ze echt stinken!
Reacties en vragen via de redactie of e-mail: adkolen@kpnmail.nl
Kijk eens op mijn weblog vogelsenzo: http://vogelsenzo.blogspot.com
Recente reacties