Historie en beschrijving
Tekst en beeld: Ad Kolen
Foto: Het Slibdepot in het Noorderzon
Een serie artikelen naar aanleiding van 15 jaar ’vogelen’ in het Noorderbos bij Tilburg. Veranderingen in het gebied en wijzigingen in landelijke vogelpopulaties zijn terug te zien in de verzamelde gegevens. Na deze bescheiden inleiding gaat het verhaal deze eerste keer over de historie van het gebied en bevat een korte beschrijving van het Noorderbos.
Het Noorderbos werd officieel geopend op 27 maart 2003 door de toenmalige wethouder en loco-burgemeester van Tilburg, Els Aarts. Ze sprak haar zorg uit over de aanplantingen, die onder druk stonden van de heersende droge periode. De lange, hete en vooral ook droge zomer die volgde maakten haar zorgen terecht. Nogal wat aanplantingen legden wederom het loodje. Al vanaf 1991 werden er aanplantingen gedaan die niet altijd goed resulteerden. Niet alleen de droogte maar ook de voorgeschiedenis van het gebied speelde daarbij een belangrijke rol. Schrale heidegronden waarop vloeivelden werden ingericht vormen de basis van het Noorderbos. Het deels nog intacte draineringsysteem zorgde voor snelle afvoer van de weinige regen die er dat jaar viel. Ook de vele afvalstoffen die het vuile stads- en industriewater achterlieten zijn geen goede basis voor jonge bomen om op te groeien.
Vooral in het noordoosten en zuiden van het gebied, tegen de Burgemeester Bechtlaan aan, is weinig van de oorspronkelijk beplantingen terug te vinden. De meeste inlandse eiken maar ook plaatselijk nogal wat lijsterbessen haalden het niet. In het Noorderbos zijn 2 typen bos aangelegd: eikenhakhout, onder de hoogspanningsleidingen en gemengd parkbos elders. Massaal zijn krentenboompjes en ook in mindere aantallen robinia’s en jeneverbessen aangeplant. Deze 3 boomsoorten floreren wel in het Noorderbos, de robinia’s woekeren zelfs. Daarnaast raken de nog deels kale delen langzaam begroeid door inlandse soorten als berk, wilg en soms brem en vuilboom.
Het Noorderbos is rijk aan contrasten en er zijn veel gradiënten. De vele geleidelijke overgangen zijn na de aanleg ontstaan rondom de open delen. Belangrijk is ook het water, naast de Noorderplas, de Zandley met meerdere aftakkingen zijn er ook de oude afvoersloten. Deze raken verstopt en houden steeds meer water vast. Jonge aanplanten naast relatief jonge bossen (ruim 25 jaar) steken af tegen de oude bosranden in het noordoosten en het noorden. Rondom het centraal gelegen oude slibdepot zijn de Amerikaanse eiken, ook al flink op leeftijd. Goed voor de diversiteit zijn ook een zestal open stukken, die aanvankelijk werden gemaaid, later begraasd en nu opnieuw kort gehouden worden.
De grote verscheidenheid van het Noorderbos biedt aan vele verschillende vogelsoorten een plek om te broeden, te overwinteren en tijdens de trek te foerageren. In de 15-jarige telperiode werden 132 verschillende vogelsoorten aangetroffen; 69 daarvan behoren tot de broedvogels. Aanzienlijke aantallen van wel en niet broedende vogels.
Het Noorderbos is door H+N+S Landschapsarchitecten ontworpen. Het ontwerp accentueert de rechte lijnen van de vloeivelden. De dubbele eikenlanen en de betonelementen benadrukken dat. De betonelementen vormen een duidelijke afscheiding tussen vuile en schone delen van het gebied. Deze zware, toch vooral symbolische afscheidingen staan langs wandelpaden die de aanvoersloten doorkruisen. Ze moeten tevens voorkomen dat deze sterk vervuilde kades betreden worden.
De vloeivelden werden tussen 1919 en 1929 in het kader van verschillende werkverschaffingsprojecten aangelegd op de Loonsche Heide. Het totale vloeiveldencomplex bedroeg 140 hectare en lag ten westen en oosten van de weg Tilburg-Loon op zand. Op enkele hectaren na ligt het Noorderbos ten oosten van de weg op het deelgebied de Moleneindsche hei.
Meer de volgende keer!
Reacties en vragen via de redactie of e-mail: adkolen@kpnmail.nl
Kijk eens voor meer vogelervaringen en andere natuurbelevenissen op mijn weblog vogelsenzo: http://vogelsenzo.blogspot.com
Recente reacties